گزارش اختصاصی | شهید حسن طهرانی‌مقدم؛ بنیان‌گذار قدرت موشکی و توپخانه سپاه

به گزارش ایثارنیوز، از مهم‌ترین دستاوردهای تلاش‌های شبانه‌روزی شهید حسن طهرانی‌مقدم در یگان موشکی سپاه، تولید و بهره‌برداری از موشک بومی «نازعات» در دوران جنگ تحمیلی بود؛ اقدامی که نقطه آغاز پیشرفت‌های بزرگ ایران در صنعت موشکی شد. نام او با همه شگفتی‌ها و افتخارات این عرصه گره خورده است؛ فرماندهی که از روزهای نخست جنگ با خلاقیت‌های خود، برای اولین‌بار طرح هماهنگ آتش‌بار را در دفاع مقدس پایه‌گذاری کرد و بعدها با تأسیس یگان‌های توپخانه و موشکی، بنیان اقتدار دفاعی کشور را بنا نهاد.

تولد، خانواده و آغاز آموزش دینی

حسن طهرانی‌مقدم در ششم آبان ماه ۱۳۳۸ در محله سرچشمه تهران متولد شد. پدرش، محمود طهرانی‌مقدم، خیاط بود و به سبب شغل او خانواده به محله شکوفه و سپس به محله بهارستان منتقل شدند. تحصیلات ابتدایی و دوره دبیرستان حسن در همین مناطق سپری شد. او زیر نظر آیت‌الله سیدعلی لواسانی، امام جماعت و مدیر مسجد زینب کبرا در سرچشمه، تعلیمات دینی را آموخت و به‌همراه برادرانش در گروه سرود مسجد فعالیت کرد؛ همان هسته‌ای که در روز ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ در فرودگاه مهرآباد در مراسم استقبال از امام(ره) برنامه اجرا کرد.

آیت‌الله لواسانی درباره آن دوران گفته بود: «محل ما خیابان امیرکبیر، ‌کوچه آمیز محمود وزیر است. آنجا یک مسجد و یک حوزه علمیه داریم و خانه ما هم کنار مسجد است. وقتی می‌رفتیم برای نماز، کارهای دیگری هم می‌کردیم. مثلا با نوجوانان کارمی‌کردیم و برایشان نامه داشتیم. یک گروه سرود هم درست کرده بودیم که در روزهای انقلاب برای خودش، برو بیایی داشت».

تحصیل فنی و ورود به مبارزات انقلابی

در سال ۱۳۵۶ حسن در مقطع کاردانی در مدرسه عالی تکنیکیوم نفیسی در رشته صنایع (برش قطعات صنعتی) پذیرفته شد و پس از آن در سال ۱۳۵۸ در مقطع لیسانس رشته مهندسی صنایع قبول شد و مدرک مهندسی خود را اخذ کرد. همزمان با اوج‌گیری مبارزات انقلابی، تحت تأثیر برادرش محمد به صف انقلابیون پیوست. او در فعالیت‌های زیرزمینی مشارکت می‌کرد و با استفاده از سه‌راهی لوله آب، نارنجک‌های دستی می‌ساخت. در شب ۲۲ بهمن، در میدان امام حسین (فوزیه سابق) با پرتاب نارنجک دستی یک خودروی نظامی ارتش را مصادره کرد و سرهنگ سوار بر خودرو را به اسارت درآورد.

پیوستن به سپاه و مسئولیت‌های اولیه (۱۳۵۹)

در تیرماه ۱۳۵۹ و در ۲۱ سالگی، حسن طهرانی‌مقدم در ابتدای شکل‌گیری رسمی سپاه پاسداران، به عنوان مسئول اطلاعات منطقه‌ی ۳ سپاه شمال مشغول به کار شد و تا ۳۱/۷/۵۹ در این سمت باقی مانده است. در پانزده ماه اول فعالیت رسمی سپاه، درگیری‌ها و ناآرامی‌های مرزی به‌ویژه حوادث تجزیه‌طلبانه در کردستان، لزوم تقویت ظرف نظامی و تجهیز نیروها را آشکار ساخت؛ در این شرایط، سپاه عمدتاً به سلاح سبک و خمپاره‌اندازها مجهز بود و در برابر گروه‌های مجهزتر در غرب کشور می‌بایست توان و سازماندهی رزمی خود را تقویت می‌کرد.

نخستین تجربیات توپخانه‌ای و غنائم راهبردی

پس از عملیات ثامن‌الائمه که به رفع محاصره آبادان منتهی شد، از غنائم به‌دست‌آمده از دشمن یک آتشبار توپخانه ۱۵۵ میلی‌متری کششی به‌دست آمد. این آتشبار تعمیر و عملیاتی شد و علیه دشمن به‌کار گرفته شد. در سه ماه بعد و در عملیات فتح بستان، گردان توپخانه ۱۳۰ میلی‌متری و یک آتشبار ۱۰۵ میلی‌متری پرتغالی به غنیمت گرفته شد که به دستور حسین خرازی سازماندهی و در عملیات فتح‌المبین برای پشتیبانی از گردان‌های بسیجی به‌کار رفتند. این رویدادها، مبدا شکل‌گیری توپخانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به‌شمار می‌آیند.

همچنین در همان دوران، طهرانی‌مقدم متحمل ضربه‌های شخصی جنگ شد؛ برادرش علی طهرانی‌مقدم در ظهر عاشورای سال ۱۳۵۹ در محاصره سوسنگرد به شهادت رسید.

طرح ساماندهی آتش خمپاره‌ای و نقش در عملیات طریق‌القدس (آذر ۱۳۶۰)

حاج حسن با مشاهده ضعف آتش پشتیبانی در خطوط مقدم، مدت‌ها روی ساماندهی آتش خمپاره‌ای اندیشید و در پاییز ۱۳۶۰ طرحی مدون برای ساماندهی آتش پشتیبانی خمپاره‌اندازها تهیه و به حسن باقری ارائه کرد. نامه‌ای که توسط محسن رضایی امضا و به حسن باقری تحویل شد، حکم معرفی طهرانی‌مقدم به‌عنوان مسئول پشتیبانی آتش‌های خمپاره‌ای سپاه را در بر داشت. در این طرح هدف، هماهنگ‌سازی آتش خمپاره‌ها برای پشتیبانی مؤثر از نیروهای پیاده و واحدهای خط مقدم بود؛ اقدامی که در عملیات‌های بعدی نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرد.

تاسیس توپخانه سپاه و مرکز تعمیرات در اهواز (۱۳۶۱)

پس از عملیات فتح‌المبین و با غنیمت‌گرفتن حدود ۱۴۸ قبضه توپ، مأموریت سازماندهی توپخانه سپاه به طهرانی‌مقدم واگذار شد. او با گردآوری جمعی از نخبگان و متخصصان (از جمله شهید ناهیدی) و با دعوت از برادران ارتشی برای آموزش، مرکز تعمیرات و نگهداری توپخانه را در اهواز تاسیس کرد. در آن دوره حدود ۱۵۶ قبضه توپ غنیمتی در مناطق دشت عباس و چناله موجود بود که نیاز به تعمیر و آموزش داشتند. طهرانی‌مقدم و تیمش با حوصله و اهتمام، تعمیرات و آموزش‌های لازم را انجام دادند تا توپ‌ها راهی عملیات شوند.

برادر شهید روایت می‌کند که برخی در ابتدا به انتخاب یک جوان به‌عنوان فرمانده توپخانه خندیدند، اما با غنیمت‌گیری‌های بعدی و سازماندهی موفق، همه متوجه اهمیت و درستی این انتخاب شدند.

مأموریت راه‌اندازی یگان موشکی سپاه (آبان ۱۳۶۲)

با توسعه توان توپخانه و شکل‌گیری یگان‌های توپخانه‌ای در تیپ‌ها و لشکرها، خلأ مهمی در نیروی سپاه احساس می‌شد: فقدان یگان موشکی. به‌سبب تجارب موفق طهرانی‌مقدم در ادوات و توپخانه، سرلشکر محسن رضایی در آبان سال ۱۳۶۲ او را مأمور تشکیل فرماندهی موشکی زمین‌به‌زمین سپاه کرد. این نقطه، آغاز فعالیت جدی برای ورود سپاه به عرصه موشکی و تلاش برای تأمین سامانه‌های مورد نیاز در مقابله با تهدیدات دشمن بود.

شلیک توپ به سمت بصره و نخستین شلیک‌های موشکی (بهمن ۱۳۶۲ — اسفند ۱۳۶۳)

در پی موافقت امام خمینی(ره) با مقابله‌به‌مثل حملات موشکی عراق، جمهوری اسلامی ایران که فاقد سامانه موشکی بردبلند بود، مقابله را در سطح توپخانه‌ای آغاز کرد. در جلسه‌ای که طهرانی‌مقدم حضور داشت، مقرر شد شهر بصره با توپ‌های ۱۳۰ میلی‌متری هدف قرار گیرد. سپس با پیگیری و توسعه، در ۲۱ اسفندماه ۱۳۶۳ اولین موشک ایران به کرکوک شلیک شد. در ادامه، در بامداد ۲۳ اسفند ۱۳۶۳ موشکی به ساختمان رافدین بغداد برخورد کرد و موشک دیگری در باشگاه افسران ارتش عراق فرود آمد. سردار زهدی درباره آن لحظات می‌گوید که طهرانی‌مقدم پس از دعا و نیایش، از خدا خواست موشک تنها نظامیان را هدف گیرد و پس از اعلام خبر اصابت، زهدی پیشانی او را بوسید.

سازماندهی و فرماندهی موشکی نیروی هوایی سپاه و تلاش برای خودکفایی (۱۳۶۴–۱۳۶۵)

با فرمان بنیان‌گذاران نظامی وقت و شکل‌گیری نیروهای سه‌گانه سپاه، شهید طهرانی‌مقدم در شهریور ۱۳۶۴ به‌عنوان فرمانده موشکی نیروی هوایی سپاه منصوب شد. در آن دوره، با آغاز حملات موشکی و بمباران شهرها توسط عراق، ضرورت پاسخ‌گویی موشکی و ارتقای دانش بومی احساس شد. طهرانی‌مقدم و تیمش در پی دست‌یابی به سامانه‌های قابل اتکا و تلاش برای تولید داخل بودند؛ تجربه‌ای که در ادامه به تلاش برای ساخت سامانه‌های بومی و استقلال در این حوزه منجر شد.

در مرداد تا دی‌ماه ۱۳۶۵، به دلیل مشکلات فنی و کارشکنی شرکای خارجی (از جمله لیبی)، پاسخ‌دهی موشکی با مشکلاتی مواجه شد، اما تیم طهرانی‌مقدم ظرف دو ماه موشک‌ها و لانچرهای واردشده را عملیاتی کرد و پاسخ‌هایی را علیه اهداف دشمن اجرا کرد.

انتقال تجربه به لبنان و یگان موشکی حزب‌الله (۱۳۶۵–۱۳۶۶)

محمد طهرانی‌مقدم، برادر شهید، گزارش می‌دهد که حاج حسن به لبنان رفت و یگان موشکی حزب‌الله را راه‌اندازی و نیروهای آنجا را آموزش داد. به‌گفته او، این انتقال تجربه و آموزش‌ها به حزب‌الله امکان داد که در مواجهه با تجاوزات رژیم صهیونیستی، با توان موشکی پاسخ‌های قدرتمندی بدهند؛ دستاوردی که در جنگ‌های بعدی منطقه (جنگ ۳۳ روزه و جنگ ۲۲ روزه غزه) تأثیرگذار خوانده شده است.

دستیابی به «نازعات»؛ نخستین سامانه موشکی ساخت داخل (اواخر جنگ)

همزمان با فعالیت‌های مقابله‌به‌مثل، پیگیری‌ها و تلاش‌های طهرانی‌مقدم و همکارانش در اواخر جنگ منجر به دستیابی به یک سامانه موشکی ساخت داخل با نام «نازعات» شد. این راکت که بردی بین ۸۰ تا ۱۲۰ کیلومتر داشت و با تلاش‌ها تا حدود ۱۵۰ کیلومتر نیز افزایش برد یافته بود، به‌عنوان یک سامانه ارزان‌تر و قابلیت‌پرتاب بیشتر در کنار موشک اسکاد طراحی و تولید شد تا برای اهداف گسترده‌تر و با هزینه کمتر قابلیت به‌کارگیری فراهم شود. این محصول نقطه آغازی شد برای توسعه و تحقیقات بیشتر در صنعت موشکی کشور.

حضور میدان‌دار در عملیات مرصاد (مرداد ۱۳۶۷)

در اوج عملیات مرصاد، طهرانی‌مقدم نشان داد که اگرچه فرمانده موشکی است، هرگاه ضرورت پیش بیاید خود به‌عنوان خدمه در خط آتش حاضر می‌شود. سردار نامی روایت می‌کند که او در بحبوحه مرصاد کنار یک خمپاره ۱۲۰ ایستاد و شخصاً برای مقابله با دشمن و منافقین شلیک کرد؛ نمادی از روحیه میدانی و مسئولیت‌پذیری او.

تحقیق، توسعه و شهاب‌۳ (۱۳۷۷)

در سال‌های پس از جنگ، تلاش‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای طهرانی‌مقدم ادامه یافت. به روایت سردار عباس خانی آرانی، بخش عمده کارهای تحقیقاتی مربوط به ساخت موشک «شهاب ۳» پیش از ورود وزارت دفاع بر پایه تلاش‌های تحقیقاتی شهید مقدم انجام شده بود. طهرانی‌مقدم بر این باور بود که نیروهای مسلح ایران باید خود ابزار مورد نیاز خود را بشناسند و تولید کنند و منتظر تولید دیگران نمانند؛ اعتقادی که مبنای توسعه علمی و بومی‌سازی توانمندی‌های دفاعی قرار گرفت.

فعالیت‌های فرهنگی، ورزشی و سمت‌های سازمانی

شهید طهرانی‌مقدم فقط در عرصه نظامی و فنی فعال نبود؛ او حامی و تسهیل‌کننده برنامه‌های فرهنگی و ورزشی نیز بود. در سال ۱۳۸۱، با سازماندهی صعود بزرگ به قله دماوند به مناسبت میلاد حضرت فاطمه زهرا(س)، حدود پنج هزار کوهنورد از رده‌های مختلف سپاه شرکت کردند که بیش از چهار هزار نفر موفق به صعود شدند و آیین قرائت حدیث کسا در قله اجرا شد. این رخداد حکایت از نگاه معنوی و اجتماعی او داشت.

در ۱ مهر ۱۳۸۴ به‌عنوان جانشین نیروی هوافضای سپاه منصوب شد و در ۲۵ آذر ۱۳۸۵ رئیس سازمان خودکفایی و تحقیقات صنعتی سپاه شد؛ سمت‌هایی که تا پایان عمر در آن‌ها مسئولیت و تلاش علمی‌ـ‌تحقیقاتی را ادامه داد.

شهادت (۲۱ آبان ۱۳۹۰)

شهید حسن طهرانی‌مقدم تا آخرین روزهای عمر در مسئولیت سازمان خودکفایی و تحقیقات صنعتی سپاه فعال بود. در ۲۱ آبان ۱۳۹۰ هنگام آماده‌شدن برای آزمایش موشکی در پادگان امیرالمؤمنین شهرستان ملارد، بر اثر انفجار زاغه مهمات به شهادت رسید.